Хүний санааг хэрэгжүүлэхэд зардал гардаг ч түүнээсээ илүү ашиг олдог

Сэтгэл байвал юу ч өөрчлөгддөг

Ажлын байрны эмх цэгцээс эхлээд өөрийнхөө ажлын байранд авах зүйл нь эрэмбэ­лэгдсэн. Өмнө нь хэрэгтэй, хэрэггүй зүйлс овоолгоотой л байдаг байсан. Ер нь эхний нэг, хоёр жил энэ ажлыг эхлүүлэхэд хэцүү байсан. Хамгийн гол нь хүмүүсийн сэтгэхүйг өөрчлөхөд их цаг гаргасан. Гол сургалтууд дандаа энэ чиглэлээр явагдаж байсан.

Өөрчлөлтийн багийн гишүүд үүрэг, зорилгоо тодорхойлоод энэ онд яг юуг хэрэгжүүлж, юу хийх вэ гэдгээ хэлэлцдэг. Тэгэхэд “ЭШ-10/70 №50” эксковатор дээр чанарын дугуйлан байгуулж, ажлын байрны 2С-тэй болгоно гэж үүрэг амлалт авч байсан. Тэр үед энэ бригадын дарга нь тогтдоггүй, олон солигддог байлаа. Тэгээд хоёр жил болоход эмх цэгцэндээ ороод ажил нь эрс сайжирсан. Үнэхээр өөрчилье гэсэн сэтгэл байвал өөрчлөгддөг юм байна гэдгийг мэдсэн. Бригадын дарга­тайгаа хамтарсан төлөвлөгөө гаргаад мастер нь Чанарын дугуй­лангийн ажлаа чиглүүлээд хоёр жил болоход энэ бригад түүхэндээ анх удаа компанийн “Аварга машин бригад” болсон. 1988 оноос хойш 20 дахь жилдээ хамгийн их буюу 1.9 сая куб метр уулын цулын ажил хийсэн.

Өөрчлөлтийн дүнд цагийн бүтээл өссөн

Техникийн хүчин чадал цаанаасаа цагт тэдийг хийх ёстой гээд заачихсан байдаг. Гэтэл 20 жил болчихсон техникт тийм боломж байхгүй. Харин бид норм норматив, хүчин чадал ашиглалт гэсэн ухагдахууныг гаргаж танай машин цагт 235 метркуб уулын цул хутгах ёстой ч гэдэг юм уу, түүнийгээ сар, улирал бүрээр нь тооцож яваад жилийн эцэст гарсан үзүүлэлтээр нь дундажлаж цагийн бүтээлийг нь гаргадаг. Цагийн бүтээл нь өмнөх жилүүдээс хич­нээн хувиар өссөн байна хэдэн метркуб цагаар нэмэгдсэн байна гэдгээр нь бүтээмжийг тооцно. Хоёрдугаарт, тэр эксковатор дээр ажиллаж байгаа хүмүүсийн цаг ашиглалт, цагийн нягтрал ямар байгааг гаргадаг. Манайд төсөл хэрэгжсэнээр ээлжиндээ 9.5 цаг бүтээлтэй ажиллах ёстой. Гэтэл манай хэсгийн дундаж бол 8.1 цаг байгаа. 2010 онд бид 9.5-д хүргэх зорилттой ажиллаж байна. Өөрчлөлт, бүтээмжийн хөдөл­гөөнийг ярихаас өмнө бүр зургаа, долоо түүнээс бага цаг бүтээлтэй ажиллаж байсан.

Манайд машинч, нэгдүгээр туслах, хоёрдугаар туслах гэж байна. Машинчийн нэг л зэрэг байдаг гэсэн үг. Хийсэн ажлаасаа хамаараад ур чадвар нь ялгардаг. Ээл­жиндээ аль болох эвдрэл багатай ажиллаж байвал үр бүтээлтэй ажиллаж байна гэсэн үг.

Эвдрэлийг урьдчилан харж, сольж байна гэдэг хувь хүний мэдрэмжээс ихээхэн хамаардаг. Ялангуяа алхагч эксковаторууд ямар нэгэн тээврийн хэрэгслээс хамаардаггүй учраас боломж их байдаг.

Тээврийн хэрэгслэлээс хамаар­сан эксковаторуудын хувьд нэг бол өөрөө эвдрээд зосчихдог, эсвэл машинаа хүлээгээд зосчихдог. Ялангуяа манай нүүрс гаргалтын эксковаторуудын цагийн бүтээлд тээвэр нөлөөлдөг. Мөн гаргалтын эксковаторууд нилээн өндөр хүчин чадалтай боловч борлуулалтын боломжоосоо болоод хангалттай хэмжээнийхээ нүүрсийг гаргаж чаддаггүй. Нэг ёсондоо нөөцөл­дөггүй учраас борлуулалт байхгүй. Нэг үе бүр зундаа зогсдог байсан.

Жижиг гэлтгүй хүний санааг дэмжвэл улам ахих боломжтой

Эвдэрсэн техникийг засаж сэлбээд болоод байдаг. Харин хүнийг ажилдаа эзэн болгож сургана гэдэг хэцүү, том ажил. Би таван жил хэсгийн даргаар ажиллаж байгаа гэхэд одоо ч 130 хүнийг алган дээрээ байгаа шиг сайн харж чадахгүй л байна шүү дээ. Хүнийг бригад дотор нь хүмүүжүүлж, зааж сургах үр дүнд хүрч болно гэж боддог. Сургалт явуулж хүмүүсийн ухааныг ямагт тэлж байх, ялангуяа урамшуулж байх хэрэгтэй. Манайх 24 цагаар ажилладаг хүнд үйлдвэр. Хөдөлмөр хамгааллын дүрэм, зааврыг ягштал сайн дагадаг. Энэ бүхэнд заавал гараа зангидаад чи ингэ, тэг гээд байх биш хийх аргачлалыг нь зааж өгөх хэрэгтэй.

Жижигхэн гэлтгүй хүний гарга­сан санааг дэмжээд хэрэг­жүүлээд явбал урамшаад улам ахих боломжтой гэдгийг бид бүтээм­жийн хөдөлгөөний дүнд мэдэж, хэрэгжүүлж байна.

Хүний санааг хэрэгжүүлэхэд зардал гардаг ч түүнээсээ илүү ашиг олдог

Нэг экскаватор дээр дөрвөн ээлж солигдож ажилладаг болохоор зарим хүмүүс техниктээ хатуу, хамаагүй харьцсанаас болж эвдэрч дараагийн ээлж нь дан засвар хийх тохиолдол гардаг байсан. Бүтээмж хэрэгжээд ажиллах орчин нь цэвэр, цэмцгэр болоод хүмүүсийн техникээ өөд татах санаа өрнөөд ирэхээр энэ байдал өөрчлөгдсөн. Ажлын байрны нөхцөлд юуны түрүүнд анхаарч 5С-ийг хэрэгжүүлснээр гарсан гол ач холбогдол нь бүх юм байрандаа байж, илүү хөдөлгөөн хийж цаг алдахгүй болсон. Мөн хүмүүсийн гаргасан саналыг хэрэгжүүлж үр дүнтэй бол бусад бригадуудад нь дэлгэрүүлэхээр эдийн засгийн утгаараа үр дүн нь хурдан гарч байгаа юм. Нөгөө талаасаа хувь хүн санаачлага гаргаад түүнийг нь дэмжих юм бол зардал гарч байгаа ч гэсэн түүнээс илүү их хэмнэлт, ашиг олох боломж байдаг гэдгийг чанарын дугуй­лангийн ажил харуулдаг. Манайд хэмнэлтийн тусгай сан байхгүй учраас хүмүүсээ илүү урамшуулах боломж хуулийн хүрээнд байхгүй. Зохих хэмжээнд 30-35 мянган төгрөгийг тухайн хүний гаргасан саналыг хэрэг­жүүлсний төлөө өгдөг. Гэтэл 2-3 сая төгрөг хэмнэсэн санал гаргасан хүмүү­сийг урамшуулж чадахгүй байна.

Техникийн ашиглалтын хуга­цаа уртсах тусам эвдрэл ихтэй болдог. Ер нь хөрөнгийн боломж­той бол техникийн шинэчлэл хийх хэрэгтэй байна. Ялангуяа нүүрс гаргалтан дээр ажилладаг экско­ваторуудын нөхцөл хүнд, байнгын доргио чичиргээ, нүүрсний тоос ихтэй. Ажиллах нөхцлийг нь сайжруулж, авдаг цалин хөлсийг нэмэх шаардлага байгаа.

“ЭШ 15/90”-ээс бичиж байна

7

Нэг удаа 15 метркуб буюу 40 тонн хөрсийг хутгах хүчин чадалтай аварга экскаватор 28 жил тас­ралтгүй ажиллаад их засварт зогсож байлаа. 90 метр урт сумтай, гурван давхар бай­шин­гийн дайтай хүчит техникийг 6000 Квт-аар тэжээх бөгөөд хүчдэл бууруулах том, бага есөн трансфоматор, цахил­гааны бо­лон автомат удирд­лагын шит, цахилгааны хэлхээ гээд бүхэл бүтэн станц ажилладаг. Энэ удаа­гийн их засвараар цахил­гаан, автоматикийн бүх тоноглол, кабел­ийг сольж байгаа ажээ.

Хажууд нь ажиллах хүмүүс, дэргэд нь зогсох автобус, ма­шинууд хүүхдийн тоглоом шиг жижигхэн харагдана. Нэг цэнэг­лэхдээ 16 тонн гидро шингэн, 1.4 тонн масло, сардаа 200 кг товууд, мөн тооны тосолгооны бусад материалыг хэрэг­лэдэг аврага “ман­гас” шиг техник дээр нэг ээлжинд ма­шинч, тус­лах нийл­­сэн дөр­вөн хүн ажил­­ладаг байна.

Арван жил тутам их зас­вар хийх ёс­той ч хөрөн­гө мөн­гө, сэлбэг хэрэгс­лэлийн гачигд­лаас болоод ном ёсоор нь арч­лаагүй, е­рээд онд орос ах нар бу­цаад, зах зээлд шил­жиж ёстой л болохгүйг нь мон­голчилж байж өдий дайтай авч явна хэмээн “ЭШ 15/90 №137” бригад­ынхан ярьж бай­лаа.

Харин 2004 оноос Бага­нуурын уурхайд хэрэгжүүлж эхэлсэн бүтээмжийн хөдөл­гөөний хү­рээнд хамгийн анх “5С”-ийг нэвт­рүүлснээр экскоаваторын ашиг­лалт сай­жирч, машин бри­гадын хамт олны бүтээмж ч дээшилсэн байна.

Олон кайзен санаа бага багаар тасралтгүй сайжруулах үндэс болж байна

6

Бүтээмжийн ажлын талаар тус бригадын дарга Монгол улсын “Гавьяат уурхайчин” машинч Н.Мөнхбаяртай ярилц­лаа. “ЭШ 15/90” дээр 26 жил ажиллаж байгаа тэрээр 1998 онд “Алтангадас одон” авч, 2002 онд Монгол улсын “Гавьяат уур­хайчин” болжээ.

-Анх уурхай дээр “5С” гэсэн плакат, зурагт хуудсыг энд, тэндгүй хадсан харагдаад, учрыг нь сайн ойлгохгүй байсан. Тэгээд уурхайн хүний нөөцийн ажилт­нууд ийм ажлыг хийх гэж байна гэсэн саналыг тавьж 5С-ийг уурхайн хэмжээнд манай бригад хамгийн түрүүнд хэрэгжүүлж эхэлсэн.

Ер нь бидний ажлын нэг гол зорилго бол ажлын байраа цэ­вэр байлгах, бүтээмжтэй ажил­лах байдаг учраас шинэ санаа гараад ирэхээр шууд л дэмжсэн.

Орчноо цэвэрлээд цэвэр байх л юм бодож байсан. Харин 1С гээд юу хийхийг маань заагаад өгсөн зааврын дагуу ажиллаад хэрэгтэй, хэрэггүй зүйлээ ялгаад ирсэн чинь бүх зүйл эмх цэгцтэй, зам­бараатай их сайхан болж ирсэн. Тостой байсан бүгдийг угааж, будаж засаад ирэхээр 20 гаруй жил ажилласан экско­ватор маань шинэ юм шиг л болсон доо. Хүмүүсийн ажиллах урам зориг ч дээшилсэн.

Бүтээмжийн ажлын үр дүнд манайхан их өөрчлөгдсөн. Өмнө нь төлөвлөгөөгөө биелүүлэхийн төлөө л зүтгэж байсан бол одоо бид төлөвлөгөөгөө яавал давуу­лах вэ, техникээ яаж сайн ашиглах вэ гэж хоорондоо ярилц­даг, хүн бүрийн бодсон, санасныг хэлэл­цэж хэрэгжүүлдэг болсон.

Энэ бол чанарын дугуйлан, кайзен саналыг хэрэглэсний үр дүн. Санааг үнэлдэг болсноор маш их өөрчлөлт орсон. Өмнө нь ШБОС гээд нэг л том юм хийхийг боддог, ихэнх нь санахаас цааш­гүй өнгөрдөг байсан. Харин одоо наад захын зүйлийг өөрчлөх санаа гарвал түүнийгээ бичээд өгчихөөр 500-1000 төгрөгөөр урамшуулна. Ийнхүү олон кайзен санаа бага багаар тасралтгүй сайжруулах үндэс болж байна.